O sztukach wszelakich - anatomia sztuki
anatomia sztuki, określa te cechy danej sztuki, które są dla niej konstytutywne i te, które odróżniają ją od innych, np. widowisko od malarstwa czy literatury.
anatomia sztuki [łac. z gr. anatomié ‘rozcięcie’], określa te cechy danej sztuki, które są dla niej konstytutywne i te, które odróżniają ją od innych, np. widowisko od malarstwa czy literatury. Aby dzieło zostało społecznie odebrane, to musi zaistnieć nadawca (malarz, aktor, orkiestra) i odbiorca (widz, słuchacz), a każda relacja społeczna dzieje się w czasie i przestrzeni. Każde dzieło sztuki odbieramy poprzez > narządy zmysłów i następnie poddajemy je refleksji intelektualnej; czas i przestrzeń mają wówczas troisty charakter; rzecz dzieje się
a) tu i teraz (np. w konkretnym teatrze w godzinach wieczornych),
b) w świecie przedstawionym, czyli w rzeczywistości umownej (np. w czasie marzeń czy snu bohatera; w Dziadach A. Mickiewicza – na balu u senatora), a także
c) w rzeczywistości domyślnej, którą sugeruje nadawca a odbiorca się jej domyśla (np. w okresie zaborów). Każda sztuka korzysta z różnych narzędzi, co decyduje o jej odmienności; immanentną cechą > widowisk jest: > przestrzeń (określana przez światło i dźwięk), > ruch(widocznych obiektów, np. aktorów, ale i akcji, gdzie mamy do czynienia z mentalnym ruchem zdarzeń), > czas (w formie następstwa zdarzeń) oraz > dźwięk (mowa, śpiew, muzyka, akustyczne efekty); kolejnym wyróżnikiem właściwym dla części widowisk (np. teatr, estrada) jest fakt, że odbywają się one wobec widza w realnej rzeczywistości i jest to wydarzenie w wielu elementach niepowtarzalne; natomiast w widowiskach zarejestrowanych (np. film) przestrzeń występuje w formie złudzenia wizualnego.
Malarstwo wykorzystuje płaszczyznę, na której utrwalony jest wybraną techniką nieruchomy obraz; do jego oglądania i analizy potrzebny jest czas, ale nie jest on uzależniony od struktury dzieła. Muzyka operuje dźwiękiem i rozwojem wydarzeń dźwiękowych w czasie; wykonanie muzyki na koncercie zbliża ją w wielu elementach do formy widowiskowej. Oczywiście w każdej ze sztuk powstają dzieła, których twórcy próbują przełamywać konstytutywne jej cechy, ale tak naprawdę przenoszą dane dzieło do innej dziedziny, tworząc nowe formy artystyczne; uczestnicząc w > happeningu zastanawiamy się czy mamy do czynienia z dziełem plastycznym czy już teatralnym; > teatr instrumentalny – to spektakl teatralny czy jeszcze koncert muzyczny? Każda osoba wypowiadająca się o sztuce powinna znać podstawy anatomii sztuki, aby umieć trafnie zakwalifikować dzieło do danej dziedziny, jak też poddać je trafnej analizie i interpretacji; zob. też: >kultura artystyczna.